Van der Wielen, Hendrik

Nadat hij in 1928 een diploma behaalde in de sociale geografie aan de (Gemeentelijke) Universiteit van Amsterdam promoveerde Hendrik van der Wielen in 1930 op een studie over Een Friesche landbouw-veenkolonie. Bevolkingsstudies van de gemeente Opsterland aan diezelfde universiteit. Dergelijke streek- en tot op zekere hoogte ook volksgebonden thema’s vormden rond die tijd een belangrijk aandachtspunt van de sociale geografie in Nederland en zouden levenslang het denken en handelen van Van der Wielen mee kleuren.

Tijdens zijn Amsterdamse studietijd sloot Van der Wielen zich in 1926 aan bij het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer (DSV), waarvan hij mee de Amsterdamse afdeling oprichtte en waarvan hij in 1928-1929 hoofdbestuurslid was. In 1927 organiseerde hij in Amsterdam de eerste editie van de Dietsche Academische Leergangen Dietsche Academische Leergangen
De Dietsche Academische Leergangen (1927-1934) waren vier bijeenkomsten die door het Dietsch Studentenverbond (DSV) werden georganiseerd op verschillende locaties in Nederland. Lees meer , waar hij ook nadien bij betrokken bleef. Op het netwerk dat hij in zijn DSV-tijd had uitgebouwd bleef Van der Wielen heel zijn verdere leven terugvallen. In de periode 1935-1937 zette hij zich in voor het heractiveren van het DSV, een initiatief dat mede was geïnspireerd door de radicaal anti-Belgische en sterk autoritair georiënteerde Vlaamse priester Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer , die sinds het midden van de jaren 1920 in Nederlands Limburg woonde en een grote invloed uitoefende op Van der Wielen. Op vraag van De Smet werkte de Nederlander in die tijd als redacteur mee aan diens radicaal Vlaams-nationalistische en Groot-Nederlandse weekblad Vlaanderen (1922-1933). Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer

Nadat hij in 1931 gedurende enkele maanden als interimaris werkzaam was geweest in het Stedelijk Gymnasium in Haarlem, verhuisde Van der Wielen naar de Friese hoofdstad Leeuwarden, waar hij een betrekking opnam bij de begeleiding van jonge werklozen. Hij kwam er al snel in contact met de Friese beweging en schreef mee aan het rapport Dietschers en Friezen, dat in 1931 werd gepubliceerd in het Groot-Nederlandse tijdschrift Leiding (nr. 3, p. 271-290) en dat opkwam voor een herwaardering van het Fries, onder meer in het onderwijs. Hij begon er ook met de publicatie van het populair-historische verzamelwerk Friesland door de eeuwen heen, waarvan tussen 1933 en 1939 dertien afleveringen verschenen.

Vanaf 1931 was Van der Wielen betrokken bij verschillende initiatieven -- onder meer de Vereeniging tot Stichting van Volkshoogescholen in Leeuwarden en het tijdschrift Het Gemeenebest -- die in het teken stonden van een ‘versterking van de volksgemeenschap’. Dit streven naar vernieuwing en versterking van het nationaal besef ging tegelijk gepaard met het beklemtonen van de eigenheid van de diverse Nederlandse regio’s, wat bovendien blijkt uit Van der Wielens betrokkenheid bij de regionale beweging de Groninger Werkgemeenschap. Begin 1932 was Van der Wielen aangesteld tot hoofdleider van volkshogeschool Allardsoog in het Friese dorpje Bakkeveen, van waaruit in 1938 een volkshogeschool werd geopend in Markelo, in de regio Twente (provincie Overijssel). Van der Wielen ontwikkelde zich zowel intellectueel als praktisch tot een van de belangrijkste persoonlijkheden in het Nederlandse volkshogeschoolwerk, dat ook inspirerend werkte in Vlaanderen, van waaruit in de jaren 1930 een aantal Vlaamsgezinden bezoeken brachten aan Bakkeveen.

Uit de om nationale en regionale identiteit bekommerde kringen waarin Van der Wielen zich tijdens de jaren 1930 bewoog, ontstond bij het begin van de Duitse bezetting de Nederlandsche Unie Nederlandsche Unie
De Nederlandsche Unie was een Groot-Nederlandse organisatie uit het interbellum. Lees meer , een beweging die enerzijds een sterk Nederlands nationaal gevoel demonstreerde maar anderzijds gericht was op accommodatie aan de Nieuwe Orde. Van augustus tot oktober 1940, heel kortstondig dus, was Van der Wielen algemeen secretaris van deze organisatie. Samen met een aantal andere leden van de Nederlansche Unie belandde hij in de verzetsgroep rond het illegale blad Je Maintiendrai en in 1943 dook hij onder.

Nadat Van der Wielen van april tot november 1945 waarnemend burgemeester was geweest van Opsterland, ging hij opnieuw aan de slag als hoofd van de volkshogeschool in Bakkeveen. In 1948 trad hij terug uit die functie en werd hij aangesteld als hoofd van het landelijk netwerk van volkshogescholen in Nederland.

Hoewel hij het Fries nooit machtig werd, zette Van der Wielen zich sterk in voor het streven van Friesland en de Friezen naar meer en bredere erkenning van hun taal, cultuur en geschiedenis. Zo was hij van 1948 tot 1965 voorzitter van de Fryske Kultuerried en was hij gedurende vele jaren bestuurslid van de Fryske Akademy. De Friese emancipatie moest zich voor Van der Wielen, die belangstelling voor het volkseigene combineerde met een op verandering en vernieuwing gericht mens- en wereldbeeld, inschrijven in een breder (Europees) verband.

Via zijn contacten met Maurits van Haegendoren Van Haegendoren, Maurits
Maurits van Haegendoren (1903-1994) was een Vlaamse historicus, rijksarchivaris, politicus en publicist. Hij leidde vanuit een Vlaamsgezinde overtuiging het Vlaams Verbond van Katholieke ... Lees meer , mede-initiatiefnemer en voorzitter (tot 1968) van de in 1952 opgerichte Stichting Lodewijk de Raet Stichting Lodewijk De Raet
De Stichting Lodewijk de Raet is een vormingsinstelling die in 1952 werd opgericht vanuit een Vlaamse, democratische, emancipatorische en pluralistische maatschappijopvatting en die – zij... Lees meer , oefende Van der Wielen grote invloed uit op deze volkshogeschool, die in Vlaanderen pionierswerk verrichtte inzake culturele en maatschappelijke vorming van volwassenen in buitenschools verband