De Coster, Charles
Charles de Coster (1827-1879) was een schrijver die behoorde tot de progressieve vleugel van het liberalisme. Zijn belangrijkste werken zijn Légendes flamandes (1858), Contes brabançons (1861) en La Légende d’Ulenspiegel (1867).
Jeugd en studies
Charles de Coster werd geboren in München, waar zijn Ieperse vader en zijn uit het Waalse Hoei afkomstige moeder in dienst waren bij de apostolische nuntius Monseigneur d'Argenteau. In 1831 vestigde het gezin zich in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer . In 1844, na Grieks-Latijnse humaniora gevolgd te hebben in het jezuïetencollege Saint-Michel, werd De Coster beambte bij de Société Générale. In 1847 stichtte hij met enkele vrienden de literaire kring La Société des Joyeux, waar hij zijn eerste pennenvruchten voorstelde. Hij leerde er onder andere de kunstenaar Félicien Rops kennen.
Eind 1850 nam De Coster ontslag bij de bank en ging hij rechten studeren aan de Université libre de Bruxelles. Daar werd hij sterk beïnvloed door de professoren Jean-Jacques Altmeyer en Eugène van Bemmel Van Bemmel, Eugène
Eugène van Bemmel (1824-1880) was hoogleraar aan de Université libre de Bruxelles. Hij schreef in het Frans, maar leerde Nederlands. Zijn flamingantisme vloeide voort uit zijn progressief... Lees meer . Vijf jaar later verliet hij de universiteit met het diploma van kandidaat in de letteren. In zijn studententijd scherpte De Coster zijn pen in het weekblad Uylenspiegel, journal des ébats artistiques et littéraires, een verzamelpunt voor jonge progressieve liberalen. Hij schreef talrijke virulente politieke artikelen waaruit een sterk antidespotisme, antiklerikalisme en sociale bewogenheid spraken.
Auteurschap
Als schrijver vond hij zijn weg met de verhalenbundel Légendes flamandes (1858) en bereikte hij het toppunt van zijn kunnen met La Légende et les Aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs (1867). In 1858 werd Charles De Coster ingewijd in de vrijmetselaarsloge Les Vrais Amis de l’Union et du Progrès Réunis. Vijf jaar later werd hij lid van de vrijdenkersvereniging La Libre Pensée. In deze kringen gaf De Coster voordrachten over thema’s die in La Légende aan bod komen en leerde hij onder anderen Albert Lacroix kennen, de latere uitgever van La Légende. In 1870 werd hij leraar aan de Krijgsschool en repetitor aan de Militaire School. Bij zijn vroegtijdige dood in 1879 was hij straatarm en zo goed als vergeten. Enkele jonge schrijvers en sympathisanten verrichten echter inspanningen om De Coster en diens werk onder de belangstelling te brengen. Toch duurde het dan nog ruim dertig jaar vooraleer De Coster werd erkend als de grondlegger van de Franstalige Belgische literatuur. Meer dan honderd jaar na zijn dood wordt zijn La Légende d'Ulenspiegel vrijwel overal, vooral in Rusland, beschouwd als een meesterwerk van de wereldliteratuur. In Frankrijk echter is het werk nauwelijks bekend.
La Légende d'Ulenspiegel
La Légende d'Ulenspiegel is in de eerste plaats een evocatie van het Vlaanderen van de 16de eeuw, vanaf de geboorte van Filips II in 1527 tot aan de dood van Willem van Oranje in 1584 en de bevrijding van de noordelijke provincies. Toch herkent de lezer talrijke allusies aan het België van het midden van de 19de eeuw, zoals het gezien werd door een progressief, vaderlandslievend, sociaal bewogen, antiklerikaal en romantisch vrijmetselaar en liberaal. Deze allusies zijn verdoezeld door de originaliteit van het genre: een epische, tegelijkertijd sappige en wrede mengeling van historische feiten en van legendarische ingrediënten.
De strekking van het boek wordt duidelijker wanneer men het confronteert met de journalistieke bijdragen die De Coster, onder het pseudoniem van Karel, in 1860-1861 publiceerde in het weekblad Uylenspiegel. Deze bijdragen zijn bijzonder kenschetsend voor de houding van De Coster tegenover de Vlaamse beweging. De Coster promootte een sterk Vlaanderen om België te behoeden tegen de verderfelijke invloed van de Franse denkwereld en tegen een mogelijke aanhechting door Napoleon III. La Légende d’Ulenspiegel was hiervoor een middel. Door de ophemeling van het Vlaamse verleden en de Vlaamse cultuur, weliswaar in het Frans, trachtte De Coster, en samen met hem andere jonge liberalen, een Belgisch patriottisme vorm te geven en een dijk te vormen tegen de Franse culturele dominantie. Toch streefden ze niet naar een gelijkschakeling van het Frans en Nederlands binnen de Belgische staat.
Hoewel La légende d'Ulenspiegel door Camille Lemonnier la Bible flamande werd genoemd en hoewel de personages Tijl en Nele in het boek worden voorgesteld als de geest en het hart van moeder Vlaanderen, heeft het werk weinig directe invloed gehad op de Vlaamse beweging. Dit kwam onder meer omdat het in het Frans was geschreven, omdat het heftig antiklerikaal en antikatholiek was en daardoor op de kerkelijke index belandde, en omdat het een impliciet pleidooi bevatte voor het broederlijk samengaan van Vlamingen en Walen in een vrij België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer . Na en wellicht via de late (1896) eerste Nederlandse vertaling van R. Delbecq en J. Lefèvre, heeft de tekst van De Coster enkele Vlaams-nationalistische romans en toneelstukken geïnspireerd, waarvan de in 1926 en 1930 door Het Vlaamsche Volkstooneel Het Vlaamsche Volkstooneel (1924-1932)
Lees meer gecreëerde Tijl en Tijl II van Anton van de Velde Van de Velde, Anton
Anton van de Velde (1895-1983) was een Vlaams-nationalistische theaterauteur en romanschrijver, die als lid van de Pelgrimbeweging en spilfiguur bij het Vlaamsche Volkstoneel in de jaren ... Lees meer de meest bekende zijn. Deze werken hebben echter bijna niets gemeen met de geest van De Coster.
Tijdschrift voor Uilenspiegelkunde
Het Tijdschrift voor Uilenspiegelkunde dat sinds december 1991 door Uilenspiegels Kring (Damme) wordt uitgegeven, biedt regelmatig interessante artikels over De Coster en over het Tijl Uilenspiegelmotief Tijl Uilenspiegel
Tijl Uilenspiegel is een personage uit een laatmiddeleeuws Duits volksboek, dat van de 19de eeuw tot diep in de 20ste eeuw door uiteenlopende politieke bewegingen in België en Vlaanderen ... Lees meer . Uit deze bijdragen blijkt vooral dat de figuur van Uilenspiegel sinds het begin van de twintigste eeuw niet alleen door rechtse en linkse flaminganten Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer geaccapareerd werd, maar ook door belgicisten, vrijmetselaars, communisten, collaborateurs, verzetslui enzovoort. De Coster had het pad geëffend voor een inschakeling van Uilenspiegel in de politieke strijd, maar de historische omstandigheden bepaalden welke interpretatie de Uilenspiegellegende kreeg.
Werken
– Légendes flamandes, 1858.
– Contes brabançons, 1861.
– La légende d'Ulenspiegel, 1867.
– La légende et les aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs, 1869 en 1966 (definitieve editie door J. Hanse).
– De legende en de heldhaftige, vroolijke en roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders, 1896 (vertaling door R. Delbecq en J. Lefèvre).
– Tijl Uilenspiegel. Zijn legende, alsmede de heldhaftige, koddige en roemruchtige avonturen door hem en Lamme Goedzak beleefd in Vlaanderenland en elders, 1947 (vertaling door Th. de Vries).
– Charles de Coster journaliste. 44 articles politiques de l'auteur d'Ulenspiegel. Préface de C. Huysmans, 1959.
– De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders, 1989 (vertaling door W. Spillebeen met een nawoord van V. Nachtergaele).
– Lettres à Elisa. Texte établi, présenté et annoté par R. Trousson, 1994.
Literatuur
– J. Hanse, Charles de Coster, 1928.
– U. van de Voorde, Charles de Coster en de Vlaamsche idee, 1930.
– A. Gerlo, Charles de Coster en Vlaanderen, 1959.
– A. Westerlinck, 'Charles de Coster en het Vlaamse wezen', in Alleen en van geen mens gestoord, 1964, p. 231-246.
– J.-M. Klinkenberg, 'L'Ulenspiegel de Charles de Coster fut-il le témoin d'une époque?', in Bulletin de l'Académie Royale de Langue et de Littérature Françaises (1968), p. 16-39.
– R. Geyselinck, De dood van taai geroddel. De snode verzinsels rond Ulenspiegel en de Coster, 1969.
– J.-M. Klinkenberg, Style et archaïsme dans la Légende d'Ulenspiegel de Charles de Coster, 1973.
– R. Trousson, 'Les avatars d'une réception critique: La légende d'Ulenspiegel de Charles de Coster', in Romanische Forschungen (1983), p. 55-80.
– J.-M. Klinkenberg, Charles De Coster. Un livre: La légende d’Ulenspiegel. Une oeuvre, 1985.
– V. Nachtergaele, 'La légende d'Ulenspiegel van Charles de Coster: Hoe een fratsenmaker uitgroeide tot een vrijheidsheld', in Onze Alma Mater (november 1990), p. 309-327.
– R. Trousson, Charles de Coster ou La vie est un songe. Biographie, 1990.
– V. Nachtergaele, 'La réception de "La Légende d'Ulenspiegel" en Flandre. Les cas d' A. van de Velde et de H. Claus', in La Légende de Thyl Ulenspiegel di Charles de Coster. Atti del Centro Studi sulla Letteratura Belga di Lingua Francese, 1991.
– id., ' 'La Légende d'Ulenspiegel' in de spiegel van de Vlaamse auteurs', in Ulieden Spiegel, jg. 2, nrs. 1-2 (juni en winter 1993), p. 10-26 en p. 3-15.
– M. Beyen, Held voor alle werk. De vele gedaanten van Tijl Uilenspiegel, 1998.
– R. Trousson, Charles De Coster, Journaliste à l’Uylenspiegel, 2007.
– B. van Den Driessche, K. Descheemaeker en L. Verbist, “Ontneem mens noch dier nimmer de vrijheid” 150 jaar Uilenspiegel van Charles De Coster. Tentoonstelling in het Liberaal Archief, 2017.
– K. Descheemaeker, “Ontneem mens noch dier nimmer de vrijheid” 150 jaar Uilenspiegel van Charles De Coster, 2018.