Buls, Karel

Persoon
José Verschaeren (2023, ongewijzigd), José Verschaeren (1998)
Volledige voornaam
Charles Gommarus Franciscus
Geboorte
Brussel, 13 oktober 1837
Overlijden
Brussel, 13 juli 1914
Leestijd: 3 minuten

Was de zoon van een Mechelse goudsmid. Buls volgde de beroepsafdeling van het Brusselse atheneum, nam tekenlessen en vervolmaakte zich in Parijs en in Italië.

In de Loge des Vrais Amis de l'Union et du Progrès réunis, de Cercle littéraire et artistique en La Libre Pensée (1863) ontmoette Buls vooruitstrevende liberalen. Met vrienden stichtte hij naar het voorbeeld van de Nederlandse maatschappij Tot Nut van 't Algemeen de Ligue de l'Enseignement Ligue d'Enseignement
Lees meer
. Door zijn toedoen werd de Ligue in 1870 gesplitst in een Frans- en een Nederlandstalige afdeling, die de Onderrichtsbond werd genoemd. In de Ligue en de commissies ervan zette hij één secretaris per taalrol aan het werk.

Na een mislukte poging in 1870 op een liberale scheurlijst van de Fédération progressiste, werd hij in 1877 tot Brussels gemeenteraadslid gekozen. Hij stond bekend als een niet- doctrinaire liberale Vlaamsgezinde, die eerder om sociale redenen aan de Vlaamse kant stond. Hij werd schepen van onderwijs (1879) en burgemeester (1881-1899). In 1882-1884 en 1886-1894 was hij volksvertegenwoordiger.

Buls ijverde voor de oprichting van een laïcistische modelschool (1875), die uitgroeide tot de bekende normaalschool Karel Buls. Als schepen van onderwijs voerde hij de verworvenheden van de modelschool in het Brussels gemeentelijk onderwijs in. Hij wilde zijn transmutatieklassen Transmutatieklassen
De transmutatieklassen, ingevoerd in Brussel in 1881, beoogde tweetaligheid door geleidelijk leren via de moedertaal. Het faalde door tegenstand, gebrek aan geschikt lerarenkorps en vers... Lees meer
stelsel introduceren waardoor voor alle leerlingen toch een bepaalde vorm van (praktische) tweetaligheid Tweetaligheid
Lees meer
zou worden bereikt. Hij richtte veertig Vlaamse klassen op en maakte werk van buitenschools onderwijs voor de ontwikkeling van de Vlaamse Brusselaars. Met de Tweede Vlaamsche Hoogeschoolcommissie Vlaamsche Hoogeschoolcommissie
Lees meer
ijverde hij voor de vernederlandsing van het hoger onderwijs Onderwijs
Lees meer
. Burgemeester Buls eiste van zijn ambtenaren en politie de kennis van beide landstalen, liet tweetalige straatnaamborden aanbrengen en voerde tweetalige formulieren in bij de burgerlijke stand.

Het behoud van de positie van de liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer
tegenover de klerikalen stond bij Buls centraal. Toen het katholieke kabinet in 1884 de positie van de Kerk inzake onderwijs verstevigde, nam Buls het initiatief tot een Eedverbond der Gemeenten waarbij de liberale gemeenten beloofden hun officiële scholen niet te zullen sluiten. Hij zag de sociale problemen, maar de emancipatie van de arbeiders verwachtte hij van het (verplichte) onderwijs. Buls was voorzitter van het Brusselse Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer
. Hij meende dat de afdelingen moesten werken aan de maatschappelijke vraagstukken, aan het creëren van instellingen van algemeen volksnut en aan de organisatie van middenstanders en arbeiders. Met Julius Hoste (sr.) Hoste, Julius (sr.)
De liberaal Julius Hoste sr. (1848-1933), stichter van De Zweep en Het Laatste Nieuws, speelde eind 19de en begin 20ste eeuw een centrale rol in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd in Brussel.... Lees meer
zorgde hij voor de bouw van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg Koninklijke Vlaamse Schouwburg
De Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) werd op 23 augustus 1875 opgericht op initiatief van een aantal prominente liberale flaminganten, die ijverden voor een Nederlandstalig beroepstone... Lees meer
(1887).

Ondanks al deze maatregelen kon Buls het verfransingsproces nauwelijks tegenhouden. Zijn opvolger op het stadhuis maakte bovendien veel van zijn realisaties ongedaan. Van blijvende betekenis voor het Brusselse stadsbeeld was zijn inzet op het gebied van de ruimtelijke ordening en monumentenzorg. Hij verdedigde de pittoreske stedenbouw.

Lang dacht Buls eraan een Vlaams-nationale partij op te richten. Zijn politiek testament van 1906 toont dat hij voorstander was van federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer
en toenadering tot Noord-Nederland.

In 1977 werd het Karel Bulsfonds Karel Bulsfonds
Het Karel Bulsfonds was een Vlaams-nationalistisch georiënteerd en vooral op Brussel gericht cultuurfonds, dat bestond van 1975 tot het begin van de jaren 1990. Het lag mee aan de basis v... Lees meer
opgericht met als eerste doelstelling de handhaving en de promotie van de Nederlandse taal en cultuur in Brussel, langs de taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer
en in Wallonië.

Literatuur

– R. Devuldere, Biografisch repertorium der Belgische parlementairen, senatoren en volksvertegenwoordigers 1830 tot 1.8.1965, RUG, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1965.
– G. Abeels, Een voortdurend gevecht: Karel Buls en de esthetiek van Brussel, Straten en Stenen, Brussel Stadsgroei 1780-1980, 1982.
– I. Peeters, Karel Buls (1837-1914). Burgemeester op de raaklijn van twee kulturen, 1982.
– H. van Velthoven, De Vlaamse kwestie 1830-1914. Macht en onmacht der Vlaamsgezinden, 1982.
– M. Bots, Het dagboek van C. Buls, 1987.
– id. (e.a.), Karel Buls. Wereldreiziger met een hart voor Brussel 1837-1914, 1987.
– A. Verhulst en H. Hasquin (ed.), Het Liberalisme in België. Tweehonderd jaar geschiedenis, 1989.
– G. Abeels, 'Charles Buls, conservateur de Bruxelles', in Environnemental (juni 1990), p. 26-31.
– M. Bots, 'Buls, Charles Gommaire François', in NBW, XIII, 1990.

Suggestie doorgeven

1973: Greet Plomteux (pdf)

1998: José Verschaeren (pdf)

2023: José Verschaeren

Databanken

Inhoudstafel