Boerenwacht

Oprichting

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer werd een strikt voedselvoorzieningssysteem opgezet. Zogenaamde ‘velddiefstallen’ – mensen die uit wanhoop voedselgewassen stalen op het platteland – dreigden dit systeem sterk te ontregelen. Uit angst om gesanctioneerd te worden wanneer ze onvoldoende leverden, eisten boeren betere bewaking van de burgemeesters. Hierop begon de Nationale Landbouw- en Voedingscorporatie (NLVC) vanaf maart 1941 met het opbouwen van een lokaal netwerk dat bestond uit zogenaamd ‘betrouwbare’ burgemeesters, die voornamelijk lid waren van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en in mindere mate van Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer . Godfried Dalle wierp zich op als organisator en werd bij de oprichting benoemd tot algemeen of nationaal leider. Het officieel besluit van de ‘Landwacht’ of ‘Boerenwacht’ volgde in juni datzelfde jaar.

Bij de oprichting (24 juni 1941) was de Boerenwacht een versterking van de politie en de rijkswacht met een nog beperkte concrete organisatie. Sterk hiërarchisch en gemeentelijk georganiseerd was deze bewakingsdienst een onderdeel van de NLVC, maar ze viel onder het bevel van de burgemeesters Oorlogsburgemeesters
De term ‘oorlogsburgemeesters’ verwijst naar de collaborerende burgemeesters die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden benoemd en de hoeksteen vormden van de machtsgreep van het Vlaamsch ... Lees meer . Landbouwers in Vlaanderen en Wallonië konden vrijwillig toetreden. Bij de uitoefening van hun werk mochten de Boerenwachters mensen staande houden en aan de politie overdragen, maar ze konden zelf geen proces-verbaal opmaken. De organisatie werkte samen met de plaatselijke boeren, rijkswachters en veldwachters. De Boerenwacht kwam in principe enkel in actie tijdens de oogstperiode en de wachters werden niet betaald.

Door het gebrek aan succes van de vrijwillige Boerenwacht volgde op 4 augustus 1941 een nieuw besluit dat de wacht verplicht maakte voor specifieke bevolkingsgroepen. De Boerenwacht werd door meerdere partijen – waaronder de Duitse overheid –  verkozen boven de politiediensten.

Politisering en gevaar

Er was al snel sprake van politisering binnen de organisatie, voornamelijk door het openlijke Nieuwe Orde-karakter. De oprichting van een parallelle wacht in plaats van een organisatie via de bestaande hulppolitie was een politieke keuze. Naast het bewaken van de oogst had de Boerenwacht als doel de plattelandsbevolking te overtuigen van de Nieuwe Orde-gedachte. Die twee taken bleken in 1942 reeds onverzoenbaar. Er was geen volwaardige samenwerking tussen de Boerenwacht en de reguliere politiediensten, en de bevoegdheden van de Boerenwacht waren nog steeds niet duidelijk omschreven. De politisering van de organisatie had bovendien een averechts effect, aangezien zowel de associatie met de Nieuwe Orde als het verplichte karakter van de bewakingsdienst vele landbouwers afschrikte.

Toen de omstandigheden gevaarlijker werden, begonnen lokale afdelingen vanaf de zomer van 1942 aan de Boerenwachters toestemming te geven om handvuurwapens te dragen. Door toenemende acties van het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer op de landbouwvelden vanaf de zomer van 1943 werd de werking van de Boerenwacht in sterke mate ondermijnd. Een jaar later had de organisatie nog weinig invloed.

Aangezien veel VNV-leden zich aanmeldden en veel burgemeesters tot het VNV behoorden, beschouwden sommigen binnen de VNV-leiding de Boerenwacht als onderdeel van een potentiële gewapende macht, wat wishfull thinking was.