De Cock, Alfons

Persoon
Martin Schoups (2023, aanvulling), Renaat Van der Linden (1998)

Alfons de Cock (1850-1921) was een Denderleeuwse onderwijzer, schrijver en folklorist. Hij was een van de grondleggers van de wetenschappelijke volkskunde in Vlaanderen en nauw betrokken bij het tijdschrift Volkskunde in zijn beginjaren.

Geboorte
Herdersem, 12 januari 1850
Overlijden
Antwerpen, 2 maart 1921
Leestijd: 3 minuten

Alfons de Cock studeerde aan de Rijksnormaalschool van Lier Rijksnormaalschool van Lier
De Rijksnormaalschool in Lier (1817-1830, 1844-2012) ging de concurrentie aan met de vrije normaalscholen en vormde meerdere generaties Nederlandstalige intellectuelen in Vlaanderen: ond... Lees meer
en werd onderwijzer in achtereenvolgens Moorsel, Herdersem en Denderleeuw, waar hij van 1879 tot 1904 schoolhoofd was. Daarna vestigde De Cock zich in Schaarbeek en in 1907 in Antwerpen. Hij was een van de pioniers van de wetenschappelijke volkskunde Volkscultuur
Lees meer
in Vlaanderen.

De Cock kwam via zijn interesse voor plantkunde in contact met de volksbotaniek en later met andere vormen van volksoverlevering, zoals legenden en volksgebruiken en -rituelen. Oprichters Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer
en August Gittée Gittée, August
Lees meer
betrokken hem bij het tijdschrift Volkskunde, dat zij uitgaven vanaf 1888. Vanaf 1894 verving De Cock Gittée als redacteur en vanaf 1907 tot na de Eerste Wereldoorlog leidde hij het blad.

De Cock ontpopte zich als een eminent beoefenaar van de volkskunde, met publicaties die ook in het buitenland belangstelling oogstten. Zijn studie Volksgeneeskunde in Vlaanderen uit 1891vestigde definitief zijn naam als folklorist.

Samen met De Mont verzorgde De Cock de eerste wetenschappelijk gedocumenteerde edities van verzamelingen van Vlaamse volkssprookjes: Dit zijn Vlaamsche woordensprookjes (1896) en Dit zijn Vlaamsche vertelsels (1898). Met Isidoor Teirlinck Teirlinck, Isidoor
Isidoor Teirlinck (1851-1934) was een Vlaamse onderwijzer en leraar, die literair actief was en zich bekwaamde in de volkskunde en de dialectologie. Samen met zijn zwager Reimond Stijns s... Lees meer
gaf hij tussen 1909 en 1912 het driedelige Brabantsch Sagenboek uit. Datzelfde jaar hield hij in Antwerpen een pleidooi voor de oprichting van een overkoepelende Vlaamse Folkloristenvereniging, met een hoogleraar aan het hoofd en gewestelijke vertakkingen.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
sympathiseerde De Cock met het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
en werkte hij mee aan het weekblad Vlaamsch Leven Vlaamsch Leven
Vlaamsch Leven was een "Zelfstandig Vlaamsch-Geïllustreerd Weekblad". Het verscheen in Brussel van 3 oktober 1915 tot 20 oktober 1918. Lees meer
. In november 1917 werd hij voorgedragen voor een eredoctoraat aan de Gentse Von Bissing Von Bissinguniversiteit
Lees meer
-universiteit en in 1918 bepleitte hij in het artikel ‘De Volkskunde in Vlaanderen’ de oprichting van een leerstoel volkskunde aan deze academische instelling. De Cock, die de volkskunde beschouwde als een middel om wat hij de Vlaamse volksaard noemde te bevestigen en te versterken, toonde zich als briefwisselend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer
(KAVTL) een voorstander van de hervatting van de werkzaamheden van dit organisme, dat uit protest tegen de Duitse bezetting sinds de zomer van 1914 niet meer vergaderde. Hoewel na de Eerste Wereldoorlog twijfel heerste of hij kon als lid zou worden geschrapt, gebeurde dat uiteindelijk niet.

In 1920 kwam door toedoen van De Cock een sectie Volkskunde tot stand in de Vlaamse Filologencongressen. In 1928 werd door de Bond der Oost-Vlaamse Volkskundigen een Alfons De Cockprijs gesticht.

De Franse auteur en folklorist van Bretoense origine Paul Sébillot (1846-1918), auteur van Le folklore de France en redacteur van de Revue des Traditions Populaires, schreef dat de volkskundige publicaties van De Cock hem hadden aangezet om Nederlands te leren.

Literatuur

— Herdenkingsalbum Alfons De Cock 1850-1921, 1929.
— L. Baekelmans, Karel Alfons de Cock, 1949.
— M. de Meyer, A. de Cock. Zijn relaties, zijn reputatie in het buitenland, in: Volkskunde, 1950, pp. 3-4.
— G. Schmook, De driehoeksverhouding Pol de Mont, August Gittée, Alfons de Cock, 1950.
— R. van der Linden, Alfons de Cock. Grondlegger van de Volkskunde in Vlaanderen 1850-1921, 1968.
— R. van der Linden, Alfons de Cock en Herdersem, in: Volkskunde, 1975, pp. 232-233.
— R. van der Linden, Cock, Alfons de, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, 1985, dl. 11.
— D. Vanacker, Het aktivistisch avontuur, 1991.
— M. van den Berg, Het fonds M. de Meyer-A. de Cock in het volkskundemuseum te Antwerpen, in: Volkskunde, 1994, pp. 189-203.
— J. Vanhecke, Zanten in eigen land. Alfons De Cock, volkskundige in Vlaanderen, in: Zuurvrij. Berichten uit het Letterenhuis, 2015, pp. 6-13.

Suggestie doorgeven

1973: Pieter J. Meertens (pdf)

1998: Renaat Van der Linden (pdf)

2023: Martin Schoups

Databanken

Inhoudstafel