Blauwvoeterij

De blauwvoeterij ontstond niet toevallig in West-Vlaanderen West-Vlaanderen
Lees meer . Hier had de Roeselaarse priester-leraar Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer zich sinds de jaren 1850 geprofileerd als de katholieke tegenpool van het vrijzinnige flamingantisme van zodra zich dat manifesteerde. Ten gevolge van de doorgedreven ideologische polarisatie in de Vlaamse beweging na 1870 kwamen katholieke scholieren in beweging op basis van een gecombineerd engagement van combattief katholicisme en strijdende Vlaamsgezindheid. In het Klein Seminarie van Roeselare Klein Seminarie van Roeselaere
In het Klein Seminarie van Roeselare, opgericht in 1806, liepen tal van belangrijke figuren uit de Vlaamse beweging school of gaven er les (Gezelle, Verriest, Rodenbach). In 1875 ontstond... Lees meer werden leerlingen tot dat engagement aangewakkerd door Gezelliaans geïnspireerde leraren als Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer , Alfons van Hee Van Hee, Alfons
Alfons Van Hee (1846 – 1903) was een Vlaamse Rooms-katholieke priester. Hij maakte deel uit van de blauwvoeterijbeweging, was leraar aan het Klein Seminarie van Roeselare en bevriend met ... Lees meer en Emiel Demonie Demonie, Emiel
Emiel Demonie (1846-1890) was een Vlaamse Rooms-katholieke priester en maakte deel uit van de blauwvoeterijbeweging. Hij behoorde als leraar tot de kring rond Hugo Verriest en had Albrech... Lees meer .

Ontstaan: Verriest, Rodenbach en de ‘Groote Stooringhe’

Verriest hield in 1872-1873 enkele opgemerkte toespraken waarin hij de West-Vlaamse studerende jongeren aanspoorde om de tandem van de katholiek-Vlaamse beweging voorgoed op gang te brengen. Het rijke, zelfstandige ontwikkelde en godsdienstige Vlaanderen  van weleer, zo hield hij aan zijn jong publiek voor, moest herleven. Het jeugdige zelfbewustzijn van de Roeselaarse scholieren werd verder aangewakkerd door het verschijnen, op initiatief van Brugse seminaristen, van de Almanak voor de leerende jeugd van Vlaanderen Almanak voor de leerende jeugd van Vlaanderen
De Almanak voor de leerende Jeugd van Vlaanderen was een West-Vlaamse studentenalmanak in 1875 en 1876. De uitgave betekende een eerste beslissende stap in het op gang komen van de Blauwv... Lees meer voor 1875 en de eerste aflevering van De Vlaamsche Vlagge De Vlaamsche Vlagge (1875-1933)
De Vlaamsche Vlagge (1875-1933) was een West-Vlaams scholieren- en studententijdschrift onder wisselende redactie van seminaristen, universiteitsstudenten en priester-leraars. Het ademde ... Lees meer met Pasen 1875. Onder invloed van Hendrik Consciences Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer De Kerels van Vlaanderen raakten ze bovendien in de ban van de Kerels Kerels
Kerels is een naam die werd gegeven aan de middeleeuwse bewoners van Kust-Vlaanderen, die als een volk van vrije boeren werden beschouwd. In de Vlaamse beweging werden ze een begrip en sy... Lees meer romantiek. ‘Vliegt de Blauwvoet Blauwvoet
De Blauwvoet werd sinds 1875 een van de meest vertrouwde symbolen van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging en de Vlaamse beweging. Het was ontleend aan Concience’s De Kerels van Vlaan... Lees meer , storm op zee’ werd een ingeburgerde leuze op het Klein Seminarie. Hij symboliseerde de strijd die de scholieren, tezamen met hun leraars, wilden voeren tegen ‘ontaarding’, met andere woorden tegen verfransing en vrijmetselarij.

In deze sfeer vond de zogenoemde ‘Groote Stooringe’ plaats. Leerlingen van de poësisklas, waartoe onder meer Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer , Jules Devos Devos, Jules
Jules Devos (1854-1925) volgde middelbaar onderwijs in het Klein Seminarie van Roeselare waar hij tot de gangmakers van de Blauwvoeterij behoorde. Hij werd ten gevolge van de Groote Stoor... Lees meer , Aloïs Bruwier Bruwier, Aloïs
Aloïs Bruwier (1857-1939) riep in Roeselare met Albrecht Rodenbach de Blauwvoeterij in het leven. Vanaf 1876 stimuleerde hij samen met andere West-Vlamingen de Vlaamsgezinde studentenwerk... Lees meer , Kamiel Watteeuw, Constant Lievens en Renaat Adriaens Adriaens, Renaat
Renaat Adriaens (1855-1900) bracht als leerling in Roeselare mee de Blauwvoeterij op gang. Als student geneeskunde steunde hij Rodenbachs initiatieven in de Leuvense studentenbeweging. Ad... Lees meer behoorden, raakten op het einde van het schooljaar, 1874-1875 in conflict met hun directeur, superior Henri Delbar Delbar, Henri
Henri Delbar (1833-1894) was superior van het Klein Seminarie van Roeselare. Hij spoorde zijn leraars en leerlingen aan om zich aan te sluiten bij de Vlaamse beweging in een poging om die... Lees meer . Deze laatste verzette zich tegen de beslissing van de leerlingen om, bij het jaarlijkse superiorsfeest in juli, twee Vlaamse en geen enkel Frans lied te zingen. Delbar eiste dat op zijn feest één Frans- en één Nederlandstalig lied zou worden gezongen. Het gedweep van een aantal leerlingen met de strijd van de Kerels tegen de Isegrims dreigde, naar zijn oordeel, in de praktijk de goede verstandhouding met Waalse of Franstalige leerlingen in het gedrang te brengen en bovendien het Franstalige karakter van de instelling aan te tasten. Zelfbewuste Vlaamsgezinde leerlingen, die zich gesteund wisten door een deel van het lerarenkorps, weigerden uit protest nog iets te zingen en veroorzaakten een kleine revolte op het superiorsfeest.

Toen de superior daarop Devos aan de deur zette bezorgde hij aan de beweging een eerste ‘martelaar’. Rodenbachs tweede verscherpte versie van Het lied der Vlaamse zonen werd de strijdzang van de verbolgen blauwvoeters. Tijdens het volgende schooljaar bleef de atmosfeer in het Klein Seminarie gespannen. De directie nam disciplinaire maatregelen tegen Vlaamsgezinde leraars en leerlingen, wat bij die laatsten voedsel gaf aan een enigszins verbitterde, opstandige geest.

Uitbouw en verspreiding

Intussen had de beweging zich buiten de muren van het Klein Seminarie verspreid. Vanaf de grote vakantie 1875 en in 1876 ontstond vooral op initiatief van Roeselaarse leerlingen een net van vakantie-spelersgilden in West-Vlaanderen. De beweging vond ook snel weerklank in andere West-Vlaamse colleges, in het bijzonder in het Sint-Jozefscollege van Tielt, en ook buiten West-Vlaanderen, zoals in het Klein Seminarie van Mechelen Klein Seminarie van Mechelen
Het Klein Seminarie van Mechelen was een belangrijke onderwijsinstelling van het aartsbisdom Mechelen met humaniora en filosofieafdeling voor priesterstudenten. Ze speelde in de 19de eeuw... Lees meer en het Klein Seminarie van Sint-Niklaas Klein Seminarie van Sint-Niklaas
Het Klein Seminarie van Sint-Niklaas, gesticht in 1808 en sinds de fusie met het Sint-Jozefinstituut in 1950 herdoopt tot Sint-Jozef-Klein-Seminarie, had lange tijd de reputatie een broei... Lees meer . Nadat Rodenbach en een aantal van zijn klasmakkers aan de Leuvense universiteit waren gearriveerd gaven zij impulsen aan de Vlaamsgezinde universitaire studentenbeweging en brachten zij in de paasvakantie 1877 de nationaal overkoepelende Vlaamsche Studentenbond tot stand die evenwel maar kortstondig zou bestaan. Een van de redenen daarvoor was dat zijn sterkste pijler, de West-Vlaamse, tegenwerking ondervond vanwege de Brugse kerkelijke overheid.

Via De Vlaamsche Vlagge, die tijdens zijn eerste jaargangen verscheen onder een felblauwe omslag, en het nieuwe bondstijdschrift van de Vlaamsche Studentenbond Het Pennoen Het Pennoen (1878-1880)
Het Pennoen was het blad van de Vlaamsche Studentenbond van 1878 tot 1880. Belangrijkste figuren waren Albrecht Rodenbach en Pol de Mont. Lees meer werd de blauwvoetersideologie uitgebouwd en uitgedragen. Ze kan worden getypeerd als een essentialistisch getint cultuurnationalisme, gericht op de bestrijding van de ‘verbastering’, de opwekking tot nationaal bewustzijn en de herbronning van het onderwijs, de kunst en de gehele cultuur aan de ‘authentieke’ volkse tradities. Hoewel de blauwvoeterij in verscheidene opzichten een typisch West-Vlaams verschijnsel bleef, zoals in haar cultus van de gewesttaal, haar Gezelliaanse kunstopvatting, haar kritiek op de zogenoemde classicistische opvoeding en op het gezag, haar gering vertrouwen in staat en politiek, werd zij toch de overheersende ideologie voor de hele Katholieke Vlaamse studentenbeweging in de periode 1875-1880. Vooral Rodenbach gaf door zijn liederen en gedichten evenals zijn drama Gudrun Gudrun
Gudrun was het bewegingstijdschrift van de Katholieke Vlaamse meisjes- en vrouwenbeweging tussen 1919-1942 en 1952-1964. Lees meer een blijvende mobiliserende kracht aan de blauwvoetsymboliek, waarvan hij overigens, door zijn voortijdige dood in 1880, zelf ging deel uitmaken.

Deze symboliek raakte vanaf het laatste decennium voor de Eerste Wereldoorlog voorgoed ingeburgerd in de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging en in de Vlaamse beweging als geheel. Tot de klassieke ingrediënten ervan behoorden de stormvogel blauwvoet, de kerels-thematiek en de Gudrunsaga. De periode van de blauwvoeterij gold als een inspiratiebron en referentiepunt voor een revolterende en strijdvaardige Vlaamse beweging. De mobiliserende werking van de blauwvoetsymboliek bereikte haar hoogtepunt tijdens het interbellum en bleef nog aanhouden tot het einde van de jaren 1950.