Steinbach, Franz

Franz Steinbach werd op 10 oktober 1895 in Rommersberg, Rijnland, geboren. Hij studeerde geschiedenis, aardrijkskunde, germanistiek en filosofie in Bonn, waar hij in 1922 slaagde voor de doctoraats- en staatsexamens en vervolgens de eerste assistent van het Institut für geschichtliche Landeskunde der Rheinlande (IGL) werd. Nadat instituutsstichter Hermann Aubin in oktober 1926 een nieuwe benoeming kreeg in Giessen, volgde Steinbach hem op als directeur, een functie die hij zou bekleden tot 1961.
Steinbachs habilitatiethesis Studies over West-Duitse stam- en volksgeschiedenis, gepubliceerd in 1926, had een belangrijke methodologische en inhoudelijke invloed op de Duitse Westforschung, met name op zijn protegé Franz Petri Petri, Franz
Franz Petri (1903-1993) was een Duitse historicus, deskundige voor Belgische en Nederlandse geschiedenis en tijdens de Tweede Wereldoorlog referent voor cultuur en onderwijs in het Duitse... Lees meer . Een van Steinbachs basisstellingen, die later in detail door Petri werd uitgewerkt, was dat de Germaans-Romaanse taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer niet de buitenste lijn was die werd bereikt door de vroegmiddeleeuwse Germaanse volksverhuizingen. Deze controversiële stellingen, wekten veel internationale aandacht – vooral na hun gedetailleerde uitwerking door Petri tien jaar later en bleven zelfs binnen de ‘völkische’ wetenschappelijke scène in Duitsland niet onweersproken. Maar ze kwamen wel overeen met de ideeën van sommige folkloristen en filologen in Nederland en België.
In 1928/29 werd ‘grenslandonderzoek’ als een apart nieuw werkterrein van het IGL geïnstitutionaliseerd en financieel ondersteund door de Pruisische regering. Met name het Saarland, Luxemburg en de Belgische Oostkantons waren de focus van belangstelling van tal van seminaries, studie-excursies en veldonderzoek. In Franz Petri’s nalatenschap zijn notulen bewaard van een hoorcollege van Steinbach over Eupen-Malmedy, waaruit blijkt dat zijn ideeën verder gingen dan een herziening van de territoriale verliezen van Versailles. Dit blijkt uit de behandeling van de Oud-Belgische Duitstalige gebieden rond Montzen en Aarlen, die nooit tot Duitsland hadden behoord.
In 1931 was Steinbach ook medeoprichter van de Westdeutsche Forschungsgemeinschaft, die hij van 1931 tot 1935 als eerste voorzitter leidde. Op geheime wetenschappelijke colloquia die regelmatig in het West-Duitse grensgebied werden georganiseerd, werden ‘Germaanse wetenschappelijke taken in het Westen’ (zo de titel van de bijeenkomst in Kleef in 1934) bediscussieerd. Steinbach slaagde er ook in ‘Duits-vriendelijke’ West-Europese ‘vertrouwensmannen’ zoals Jan de Vries De Vries, Jan
Lees meer en Pieter Geyl Geyl, Pieter
Pieter Geyl (1887–1966) was een Nederlandse historicus met uitgesproken Groot-Nederlandse opvattingen, die een belangrijke rol speelde in het Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum.... Lees meer , bij deze colloquia te betrekken. Zijn relatie met het nationaalsocialisme bleef wel ambivalent, vooral vanwege zijn katholieke oriëntatie.
Bij het uitbreken van de oorlog werd Steinbach opgeroepen voor militaire dienst en ingepland als hoofd van het ‘Departement van Cultuur en Etnische Kwesties’ in het militair bestuur in Brussel. Naar eigen zeggen had hij deze functie al ingenomen, maar moest hij ze snel overlaten aan zijn protegé Franz Petri, als gevolg van een bezwaar van de SS-gedomineerde Volksdeutsche Mittelstelle. In ruil zorgde Petri er evenwel voor dat Steinbach in het wintersemester van 1940/41 als gastprofessor naar de Universiteit van Gent Universiteit Gent
Lees meer werd gestuurd, waar hij de Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer steunde.
Vanaf 1941 werd Steinbach ingezet in het bezette Noorwegen, onder meer als regimentscommandant van de kustartillerie ten noorden van de poolcirkel. In tegenstelling tot Petri had Steinbach na het einde van de oorlog geen problemen met re-integreren in het Duitse en West-Europese wetenschapsbedrijf. Hoewel hij volkomen onbeschaamd bleef over zijn rol in de Westforschung, was hij in staat zijn netwerken te bewaren. In 1961 werd hij benoemd tot corresponderend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van Wetenschappen Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België
Lees meer en in 1964 tot eredoctor van de KU Leuven.