Pelemans, Willem

Willem Pelemans volgde de opleiding tot onderwijzer in de Stedelijke Normaalschool Karel Buls in Brussel. Als musicus was hij grotendeels autodidact. Vanaf 1921 speelde hij een actieve rol in het Vlaams-Brussels cultuurleven, onder meer als lid van het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer en secretaris van de Vlaamse Club voor Kunsten, Wetenschappen en Letteren Vlaamse Club voor Kunst, Wetenschap en Letteren
De Vlaamse Club voor Kunst, Wetenschap en Letteren werd op 5 juli 1923 als pluralistische vereniging opgericht. Het wilde de verzuiling in het Vlaamse gemeenschapsleven doorbreken en zo e... Lees meer . Vlaamsgezindheid betekende voor Pelemans het streven naar de vernederlandsing van het Vlaamse landsgedeelte en een rechtvaardig aandeel van de Nederlandse taal en Vlaamse cultuur in de hoofdstedelijke agglomeratie. Dit waren voorwaarden voor een ruimer doel, namelijk de gemiddelde Vlaming openstellen voor de muziek.

Peter Benoit

In 1928 hield hij voor het Willemsfonds in Antwerpen een fel gecontesteerde lezing over Benoit en de hedendaagse muziek. Daarin werd Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer voorgesteld als componist van zijn tijd en zijn milieu, los van de mythe rond zijn figuur. Als componist en als muziekcriticus zette Pelemans zich af tegen de Benoit-cultuur en oordeelde dat Benoit als componist in 1928 totaal voorbij gestreefd was. Toen Pelemans in 1969 werd uitgenodigd als spreker tijdens de jaarlijkse Peter Benoitherdenking in het Koninklijk Vlaams Conservatorium Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen
Het Koninklijk Conservatorium Antwerpen is een onderwijsinstelling voor dans, drama en muziek. In 1898 was het de eerste Nederlandstalige instelling voor hoger onderwijs in België. ... Lees meer in Antwerpen merkte hij op dat wat hij veertig jaar geleden voorspelde, werkelijkheid was geworden. De jongere componisten kenden Benoit niet meer en hadden volledig gebroken met diens lyriek en liedvorm. Pelemans zag echter een nieuwe tendens en benadrukte dat de moderne muziek zo ingewikkeld was geworden dat een reactie niet kon uitblijven. Een teruggrijpen naar meer eenvoud zou zich voltrekken en dan zou, volgens Pelemans, blijken dat de rol van Benoit ver van uitgespeeld zou zijn: ‘Zijn oeuvre bevat een schat van melodieën die als model kunnen gebruikt worden om nieuwe muzikale vormen te bouwen’.

Radiomaker en muziekrecensent

Als vooroorlogse programmator van Librado (de liberale radiouitzendingen) programmeerde hij systematisch Vlaamse muziek gespeeld door Vlaamse musici. Na 1944 verzorgde hij op de radio de muziekkroniek en met Hendrik Diels Diels, Hendrik
Lees meer de uitzending De discofielen. Vanaf 1948 trad hij op als commentator bij de concerten van het Stedelijk Conservatorium in Mechelen en werd hij er docent muziekgeschiedenis.

Van 1944 tot 1985 was hij de gezagvolle muziekrecensent van de krant Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws
Het Laatste Nieuws was een liberaal en Vlaamsgezind dagblad, waarvan het eerste nummer op 7 juni 1888 verscheen. In 2023 bestaat de krant nog steeds als een populair dagblad voor een bree... Lees meer . Hij verdedigde nieuwe werken van Belgische componisten maar was discreet wanneer het zijn eigen werk betrof. Hij was overal aanwezig en vaak was hij de enige muziekrecensent die ging luisteren wanneer een werk van een Belgisch componist werd gecreëerd. Als auteur van studies en als commentator bij concerten van de Dienst Volksopleiding van het ministerie ijverde hij voor de vulgarisatie van ernstige muziek.

De evolutie in de waardering van de Vlaamse muziek, voornamelijk in de hoofdstad, schetste hij in het boek De Vlaamse Muziek en Peter Benoit. Pelemans erkende dat hij lang heel kritisch stond ten opzichte van de kunst- en beroepshouding van Emiel Hullebroeck Hullebroeck, Emiel
Emiel Hullebroeck (1878-1965) was een Vlaamsgezinde componist en dirigent. Hij is van grote betekenis geweest voor de Vlaamse liedbeweging in de 20ste eeuw en voor het sociale statuut van... Lees meer . Later zou Pelemans zich bewust worden van al het positieve dat de volksliederen hadden bijgebracht in de Vlaamse muziek.

Conservatorium van Brussel

Pelemans droeg bij tot de oprichting in 1967 van het zelfstandig Nederlandstalig Koninklijk Conservatorium van Brussel. Dankzij zijn jarenlange ondervinding en door zijn goed onderbouwde artikels in Het Laatste Nieuws werd ook de publieke opinie gevoelig gemaakt voor de problemen van het Nederlandstalig muziekonderricht in de hoofdstad. De stichting van het Nederlandstalig conservatorium van Brussel beschouwde hij als de bekroning van zijn streven naar een Vlaamse muzikale beleving in de hoofdstad. In het Brussels Conservatorium werd later een Jeanne en Willem Pelemansprijs voor jonge musici ingericht.

Componist

Als componist schreef hij een tweehonderdtal werken, waaronder een groot aantal liederen, kameropera’s, een mis en symfonische werken. Een traditionele conservatoriumopleiding heeft hij nooit genoten, waardoor hij een buitenstaander was onder de Vlaamse componisten, en componeerde vrij van alle academische wetten en patronen. Als componist evolueerde Pelemans, na experimentele beginjaren waar hij zich afzette tegen de postromantiek, naar een persoonlijk neoclassicisme. Kort voor zijn dood kreeg Pelemans de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap omwille van zijn niet aflatende grote bekommernis voor de Vlaamse emancipatie en culturele ontplooiing, meer bepaald op het terrein van de muziek.