Debat

Redactie van weerstanders

Debat ambieerde een ‘algemeen tijdschrift’ te zijn dat naast literaire en artistieke bijdragen ook opstellen bevatte over sociaaleconomische, politieke en culturele vraagstukken. De redactie bestond uit linksgerichte figuren uit het Vlaamse culturele, artistieke en sociale leven, waaronder Alex de Vries, Mark Macken, prof. L. de Coninck, Nico Rost, Leopold Flam en de communist Leo Michielsen Michielsen, Leo
Leo Michielsen (1911-1997) was in Antwerpen en nationaal een militant van de Kommunistische Partij. Ook was hij voorzitter van het Frans Masereelfonds. Lees meer . Het blad richtte zich tot intellectuelen en behandelde ‘de grote hedendaagse problemen’ in een geest van ‘verdraagzaamheid en objectiviteit’. Debat verbond zich niet aan een bepaalde politieke groep of partij, maar de redactieraad bestond oorspronkelijk geheel uit weerstanders, die een antifascistische, democratische en humanistische opvatting deelden.

Vrije tribune

Als ‘vrije tribune’ wilde Debat niet het werk zijn van een kleine redactie, maar beoordeelde en publiceerde het gastbijdragen met het oog op verdere discussie. De meeste (gast-)opstellers hadden in een concentratiekamp gezeten. De inhoud van het eerste nummer uit januari 1946 illustreert de diversiteit aan onderwerpen die aan bod kwamen: ‘De rol van Vermeylen, ook nu nog’; ‘Overwegingen van een concentrationnair over de opvoeding onzer jeugd’; ‘Enkele losse beschouwingen over de studie der klassieke oudheid’; ‘Rasisme’; ‘Friedrich Engels’, ‘Herfstgedichten’, ‘Stedebouw in Engeland’; ‘Ethnologie’; en ten slotte enkele boekbesprekingen.

Federalisme

In de verantwoording bij het eerste nummer in januari 1946 vermeldde de redactie ook haar standpunt over de Vlaamse beweging. Debat oordeelde dat ‘het Vlaamse volk in haar ontvoogdingsstrijd het romantische stadium van het taalmysticisme definitief ontgroeid’ was. Het blad verwierp het ‘bekrompen nationalisme’ als een gevaarlijke mythe, en zag een mogelijkheid voor de sociale en culturele ontplooiing van Vlamingen en Walen in ‘het gemeenschappelijke Belgische vaderland’. Ook later, in het tweede nummer van 1948, werd benadrukt dat Vlamingen niet onderdrukt zijn door het Waalse volk, maar door de ‘eigen ontvlaamste bourgeoisie’, en dat de Vlaamse beweging historisch gezien succes boekte naarmate het kiesstelsel democratiseerde. Een ‘gematigd federalisme’ zou zowel het Waalse separatisme als het Vlaamse extremisme de pas kunnen afsnijden (zie Federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer ).

Kapitalisme en Vlaamse beweging

In 1947 formuleerde Debat een prijsvraag over ‘De stand en de perspektieven van het Vlaamse vraagstuk’. In de nummers 9 en 10 van dat jaar werden twee bijdragen gepubliceerd, één van Aloïs Gerlo Gerlo, Aloïs
Aloïs Gerlo (1915-1998) was een Vlaamsgezinde communist en later socialist, die tijdens de jaren 1960 en 1970 een leidinggevende rol vertolkte in de niet-partijpolitieke Vlaamse beweging ... Lees meer en één van Emmanuel Laureys, beiden communisten (zie Links-radicalisme Links-radicalisme
De verhouding tussen de radicale linkerzijde in Vlaanderen en de Vlaamse beweging werd nauwelijks bestudeerd. De marginaliteit van deze linkerzijde is hier natuurlijk niet vreemd aan, maa... Lees meer ).

Gerlo wees 'de Belgische kapitalisten' en de 'katholieke reactie' aan als schuldigen voor de historische Vlaamse achterstelling en de antidemocratische, fascistische koers van de Vlaamse beweging. De romantisch-nationalistische voorstelling van een tegenstelling tussen Vlamingen en Walen remde de klassenstrijd af en leidde de aandacht af van de ware belangengemeenschap van arbeiders en boeren. Tegelijk hoefde een nationale ontvoogdingsstrijd de sociale strijd van arbeiders niet te hinderen. Socialisten als Emiel Moyson Moyson, Emiel
Lees meer en August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer hadden de Vlaamse arbeidersbeweging niet van hun flamingantisme kunnen overtuigen. Zo kreeg de Belgische reactie een monopolie op de Vlaams-nationale strijd. Federalisme of ruimere autonomie zou een einde maken aan de uitbuiting van de nationale verdeeldheid.

Ook Laureys zag het ontstaan van een Belgisch, specifiek Brussels kapitalisme als basis van de uitbuiting van de Vlaamse en Waalse ‘volkskracht’. Net als Gerlo formuleerde hij de kritiek dat het Vlaamse vraagstuk te weinig vanuit een sociale, materialistische hoek gezien werd. De idealistische benadering van Max Lamberty Lamberty, Max
Max Lamberty (1893-1975) was een politiek en sociaal filosoof, die theoretisch werk over de grondslagen van de Vlaamse beweging leverde. Lees meer bood geen analyse van de ontwikkeling van een Vlaamse groot-burgerij. Laureys voorspelde een aanstaande massificatie van de Vlaamse beweging, waarbij de grote massa deel zou nemen in een niet louter culturele, maar sociaaleconomische strijd. De ‘zelfstandigheid van beide landsdelen in een unitaire Belgische staat’ gold als middel tot de economische en maatschappelijke ontvoogding van de Vlamingen.