Bols, Jan
Ontving de priesterwijding in 1866 en was leraar aan het Sint- Romboutscollege te Mechelen (1866-1876) en directeur van het Sint-Jozefscollege te Aarschot (1876-1884). Vervolgens werd Bols pastoor in de Sint-Katelijneparochie te Mechelen (1884- 1887) en in de Onze-Lieve-Vrouweparochie te Alsemberg (1887- 1907), en ten slotte rustend pastoor te Aarschot. Hij was lid van de Zuidnederlandsche Maatschappij voor Taalkunde Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis
De Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis (KZMTLG) is een wetenschappelijk-culturele vereniging die op 6 februari 1870 in Mechelen werd opgeric... Lees meer (sinds 1876), van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer (sinds 1887) en van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde is een letterkundig-historisch genootschap dat in 1766 in Leiden werd opgericht. Lees meer te Leiden (sinds 1912). In 1913 werd hij doctor honoris causa van de Katholieke Universiteit Leuven.
Als poësisleraar aan het Sint-Romboutscollege wekte Bols in de lijn van Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer geestdrift op voor de studie van de volkstaal, het verzamelen van spreekwoorden en zegswijzen, het opsporen van sagen en volksverhalen. Onder zijn leerlingen bevond zich onder meer Jakob Muyldermans Muyldermans, Jakob
Lees meer met wie hij tot aan zijn dood nauwe contacten zou blijven onderhouden binnen de V.B. Hij werd mentor van de in 1875 opgerichte Vlaamsgezinde scholierenvereniging De Jonge Taalvrienden De Jonge Taalvrienden
De Jonge Taalvrienden was een katholieke studenten- en scholierenbond die van 1875 tot ca. 1880 actief was in het Mechelse. De vereniging gaf de aanzet tot de ontwikkeling van de katholie... Lees meer van het Klein Seminarie van Mechelen Klein Seminarie van Mechelen
Het Klein Seminarie van Mechelen was een belangrijke onderwijsinstelling van het aartsbisdom Mechelen met humaniora en filosofieafdeling voor priesterstudenten. Ze speelde in de 19de eeuw... Lees meer en was in 1881 medeoprichter van De Student De Student
De Student was een katholiek scholieren- en studententijdschrift dat verscheen van 1881 tot in 1930. Het was voor 1914 het meest gezagvolle orgaan van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweg... Lees meer . Hij was een vooraanstaand lid van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer en publiceerde in het orgaan van deze vereniging. Hij ijverde voor godsdienstonderwijs in de volkstaal en hield daarvoor, als directeur van het college van Aarschot, een opgemerkt pleidooi op het eerste congres van het Davidsfonds in 1879 in Brugge. Hij was voorstander van een "algemeen beschaafd Vlaams" taalgebruik en bekritiseerde in zijn publicaties de verfranste geest en de "verhollandsing". Vermelden we hierbij de verscheidene uitgaven van zijn Nederduitse Bloemlezing en Nederduits Leesboek (in samenwerking met Muyldermans) waarin vooral de Vlaamse auteurs werden belicht. Zijn werken werden in de vrije secundaire instellingen decennia lang gebruikt; in de colleges verkreeg zijn Bloemlezing de bijnaam van Manuel du flamingantisme.
In 1886 nam Bols het initiatief tot oprichting van het tijdschrift Het Belfort Het Belfort
Het Belfort was een Vlaams katholiek tijdschrift ‘toegewijd aan Letteren, Wetenschap en Kunst’. Het verscheen van 1886 tot 1899. Lees meer . Daarnaast was hij een van de eerste leden en tevens voorzitter (1906-1914) van de in 1898 gestichte kring Eigen Leven Eigen Leven
Eigen Leven was een genootschap dat werd opgericht door Marie-Elisabeth Belpaire om de katholieke Vlaamsgezinde krachten te bundelen, in het bijzonder op literair vlak. Als eerste project... Lees meer .
Werken
– J. Bols en J. Muyldermans (red.), Nederduitse Bloemlezing (later Bloemlezing), I, 14 uitgaven, 1884-1926; II, 7 uitgaven, 1888-1921.
– id., Nederduitsch Leesboek, 6 uitgaven, 1896-1916.
– Honderd oude Vlaamse Liederen met woorden en zangwijzen verzameld en voor de eerste maal aan het licht gebracht, 1897 (heruitgave in 1992).
– Brieven aan Jan Frans Willems, 1909.
– Schets eener Geschiedenis der Zuidnederlandsche Maatschappij van Taalkunde van 1870 tot 1910, 1910.
Literatuur
– J. Muyldermans, 'Pastoor Bols', Ons Volk Ontwaakt, jg. 7 (1921), p. 167.
– id., 'Ter Nagedachtenis van Dr. Jan Bols', in Dietsche Warande en Belfort, jg. 66 (1921), p. 707-722.
– id., 'Dr. Jan Bols Herdacht', in Jaarboek van de KVATL (1923), p. 53-106.
– J. Persyn, 'Jan Bols', in NBW, II, 1966.
– L. Gevers, Bewogen Jeugd. Ontstaan en ontwikkeling van de katholieke Vlaamse studentenbeweging (1830-1894), 1987.
– C.D., 'Werchter vergeet hem niet. 1992: Het jaar van Jan Bols', De Nieuwe Gids, jg. 44 (23 oktober 1991).
– J. Ceulemans, J. Cools, A. Jans (e.a.), Gedenkboek Jan Bols (1842-1921), 1992.
– B. Minnen, Gedenkboek Jan Bols (1842-1921), 1992.
– S. de Rijck, Het leven en werk van priester Jan Bols tijdens de periode 1842-1884, KUL onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1994.