Arendt, Wilhelm A.

Persoon
Jaap Grave (2023, aanvulling), Peter Hans Nelde (1998)

Wilhelm A. Arendt (1808-1865) was een Duitse rechtsgeleerde die in Leuven doceerde en de Belgische nationaliteit aannam. Hoewel hij een Vlaamsgezinde houding had, maakte hij verschil tussen een politieke natie en een natie die op taal gebaseerd was.

Geboorte
Berlijn, 25 mei 1808
Overlijden
Spiers, 22 augustus 1865
Leestijd: 3 minuten

Wilhelm A. Arendt stamde uit een oude protestantse familie, studeerde godgeleerdheid en oudheidkunde in Berlijn en werd daarna privédocent in Bonn. Daar ging Arendt naar het katholicisme over en moest hij in 1834 zijn leeropdracht aan de Faculteit voor Protestantse Godgeleerdheid laten varen. Hem werd echter nog in hetzelfde jaar door Petrus de Ram De Ram, Petrus
Petrus de Ram (1804-1865) was rector van de Katholieke universiteit (1834-1864), liberaal-katholiek en Vlaamsgezind. Hij richtte aan de univer-siteit een leerstoel Nederlandse taal- en le... Lees meer
een professoraat in Leuven aangeboden. Gedurende 31 jaar doceerde hij rechtsgeleerdheid, vanaf 1835 als buitengewoon en vanaf 1838 als gewoon hoogleraar. Van 1836 tot 1839 was hij ook hoofdbibliothecaris. In deze jaren toonde hij steeds meer interesse voor de dagelijkse politiek (Belgische Zustände). In 1842 verwierf hij de Belgische nationaliteit.

Belgische belangen

Arendt is vertrokken van een nationaal-liberale geestesgesteldheid, die in de loop der jaren steeds duidelijker katholiek gekleurd werd. Hij was een van de voornaamste uit de groep van de 28 Duitse hoogleraren die na het vertrek van de Nederlandse professoren ten dele onbewust de volledige verfransing van de Belgische universiteiten afremden. Maar iedere vorm van radicalisme werd door Arendt verafschuwd. In bladen en tijdschriften informeerde hij het Duitse publiek over Belgische toestanden; hierbij kwam hij zo uitdrukkelijk op voor de Belgische belangen, dat men de indruk krijgt dat hij in opdracht van officiële instanties handelde. Zijn Belgische nationaliteitsbegrip omvatte ook Oost-Limburg en Duits-Luxemburg (België vóór 1839). In zijn werk Die Interessen Deutschlands in der belgischen Frage betreurde hij de sterke Franse invloed in het jonge België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer
, die Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer
niet wist te neutraliseren.

Uitgaande van een algemeen-Germaans stambewustzijn, waarin alle Belgen, dus ook de Walen, begrepen waren, begroette hij met veel geestdrift het ontstaan en de groei van de Vlaamse beweging, maar hij maakte - in tegenstelling tot de vele Duitsers die toen Vlaanderen bezochten - een onderscheid tussen een politieke natie en een natie die op taal berust.

Arendt distantieerde zich duidelijk van de groeiende pan-Germaanse ideeën van vele Duitsers die België bereisden. Dit was klaarblijkelijk het gevolg enerzijds van zijn goede kennis van de Belgische toestanden en anderzijds van zijn katholicisme, dat een anti-Pruisische reactie met zich meebracht.

Publicist

Van alle Duitsers die zich voor de jonge V.B. interesseerden, was Arendt duidelijk de meest 'Belgische'. Zijn Vlaamsgezinde houding blijkt uit zijn correspondentie met vooraanstaande Vlamingen (onder meer met Jules de Saint-Genois des Mottes). Als medewerker van de befaamde Duitse historicus Friedrich von Raumer publiceerde hij historische bijdragen over de jonge Belgische staat in het Historisches Taschenbuch (Leipzig 1839, 1842, 1843).

Werken

— Belgische Zustände, 1837; ook in het Frans De l'état actuel de la Belgique, 1838.
— Die Interessen Deutschlands in der belgischen Frage, 1839; ook in het Frans Des intérêts de l'Allemagne dans la question belge, 1839.
— De Brabandsche omwenteling van 1789-90. Eene schets, 1843.
— Essai sur la neutralité de la Belgique, considérée principalement sous le point de vue du droit public, 1845.
— La royauté en Belgique, 1856.

Literatuur

— F. Neve, Notice sur Guillaume-Amédée-Auguste-Arendt, in: Annuaire de l'Académie royale de Belgique, jg. 32, 1866, pp. 195-225.
— Dictionnaire biographique des Sciences, des Lettres et des Arts en Belgique, I, 1935.
— H. W. Blank (red.): Historie und Historik. 200 Jahre Johann Gustav Droysen, 2009.
— H. Roland, Identity, Formation and the Gaze of the Other: Flanders and Belgium in German Travel Narrative, 1830-1850, in: A. E. Martin, L. Missinne en B. van Dam (red.), Travel Writing in Dutch and German, 1790–1930. Modernity, Regionality, Mobility, New York, (Routledge Research in Travel Writing, 14), pp. 19-38.

Suggestie doorgeven

1998: Peter Hans Nelde (pdf)

2023: Jaap Grave

Databanken

Inhoudstafel