Willems, Pieter
(Maastricht 6 januari 1840 – Leuven 23 februari 1898).
Studeerde na zjn humaniora te Maastricht eerst aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar hij in 1861 de graad van doctor in de wijsbegeerte en letteren behaalde, en nadien te Parijs, Berlijn, Utrecht en Leiden. In 1864 werd Willems te Leuven docent klassieke filologie, in 1871 gewoon hoogleraar en in 1872 tot zijn vroegtijdig overlijden secretaris van de universiteit. Willems was sinds 1872 corresponderend en sinds 1877 werkend lid van Académie royale de Belgique. In 1886 was hij voorzitter van de Classe des Lettres van deze academie.
Na het overlijden van Jan-Baptist David in 1866 was Willems tot 1870 titularis van de cursus Nederlandse letterkunde en in die functie voorzitter van Met Tijd en Vlijt. In 1878 volgde hij Pieter P. Alberdingk Thijm op als voorzitter van het Davidsfonds. Hij wist dit, samen met zijn secretaris Frans de Potter, door de moeilijke beginjaren heen te helpen en om te vormen tot een goed gestructureerde vereniging.
Toen in 1886 de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde werd ingericht, was Willems onder de eerst benoemden en werd de eerste voorzitter. Willems genoot immers een internationale wetenschappelijke faam en had ook administratieve kwaliteiten. Daarenboven was hij in de Académie royale de Belgique secretaris van de Commission pour la publication des anciens monuments de la littérature flamande, voorzitter van de Zuidnederlandsche Maatschappij voor Taalkunde waar hij het dialectonderzoek stimuleerde, en samen met L. Gachard de enige Belg in de Klasse der Letteren van de Koninklijke Nederlandse Akademie te Amsterdam. Hij was lid van de jury voor de vijfjaarlijkse staatsprijs voor Nederlandse letterkunde die in 1870 werd toekend aan Hendrik Conscience, in 1874 aan Tony Bergmann en in 1894 aan Virginie Loveling. Hij voerde het woord bij het overlijden van Conscience (1883) en van deken Leonardus L. de Bo (1885). In 1887 werd Willems lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden.
In zijn toespraak ter gelegenheid van de officiële instelling van de Vlaamse Academie te Gent op 10 oktober 1886 schetste Willems het streven van de V.B. tot het verkrijgen van een academie. Hij pleitte ook voor de inrichting van een doctoraat in de Germaanse filologie wat door de wet van 1891 op de hervorming van het universitair onderwijs werd gerealiseerd.
Als voorzitter van de Vlaamse Academie heeft Willems een belangrijke rol gespeeld bij de inrichting van de Commissie voor Middelnederlandse Taal- en Letterkunde en bij de opneming van de nog maar zevenentwintigjarige hoogleraar Willem de Vreese in 1896 als corresponderend lid.
In zijn beschouwingen over de V.B. legde Willems het accent op de vorming van de Vlamingen tot zelfbewuste en tot handelen bekwame en bereide mensen. Zonder hun persoonlijke inzet konden wetten en structuren alleen de verfransing van Vlaanderen niet tegenhouden. Zijn laatste rede, die hij te Lier hield, is hiervan een interessant getuigenis.
Werken
Bijdragen in Lettervruchten;
De verdiensten van hoogleraar J.B. David, 1867;
De nederlandsche welsprekendheid, z.j.;
'Levensbericht van J.H. Bormans', in Annuaire de l'Académie royale de Belgique (1881);
'H. Conscience herdacht', in Jaarboek van het Davidsfonds (1884);
'Geschiedenis der Stichting eener Vlaamsche Academie', in Verslagen en Mededelingen van de KVATL (1887);
'Openingsrede voor de Koninklijke Vlaamsche Academie', in Jaarboek van het Davidsfonds (1887);
'J.F. Willems herdacht', in Jaarboek van het Davidsfonds (1894);
'David herdacht', in Gedenkboek der Davidsfeesten te Lier, 1897, p. 65-70.
Literatuur
V. Brants, 'Notice sur Pierre Willems', in Annuaire de l'Académie royale de Belgique (1899), kol. 67-122;
A. de Ceuleneer, 'Pieter Willems, zijn leven en zijne werken', in Jaarboek van de KVATL (1909), p. 213-330;
A. Roersch, 'Willems (Pierre G.H.)', in BN, XXVII, 1938, kol. 333-337;
L. Wils, Honderd jaar Vlaamse Beweging, I, 1977;
W. Rombauts, De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (1886- 1914). Haar geschiedenis en haar rol in het Vlaamse cultuurleven, 1979-1981;
id., 'Willems, Petrus Gasparus Hubertus', in NBW, XIII, 1985.
Verwijzingen
zie: Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (1, 2de vooraan rechts).
